iyimi boyle bilgi sitesi

Anadolu ve Osmanlı’da Çekirge ve Böcek İstilaları

Eğitim 1 Şubat 2016
Anadolu ve Osmanlı’da Çekirge ve Böcek İstilaları

Tarih boyunca kıtlık ve açlık felaketlerine yol açan önemli etkenlerden biri de çekirge ve böcek istilalarıdır. Nitekim, İncil ve Tevrat’ta geçen hikayelerden biri de gökyüzünün çekirgelerle kaplanması ve şehirlerin çekirgeler tarafından istila edilmesi olayıdır. Tarih boyunca Eski Mısır, Kuzey ve Orta Afrika ile Ortadoğu gibi sıcak ve kurak bölgelerde görülen çekirge istilaları, büyük tahribatlar yapmıştır. Çekirge sürülerinin göç yolları üzerinde yer alan Afrika’nın doğusundaki Madagaskar adası, en sık istilaya uğrayan yerlerden biridir. Madagaskar adası, günümüzde 2012-2014 yılları arasında  3 yıl boyunca milyarlarca çekirgenin istilasına uğrayarak ürünlerin yarıdan fazlasını kaybetti.
Malatya’da 1120 yılı Mayıs ayında çekirge istilaları yaşanmıştır. Doğu Anadolu Ani bölgesinde (1092); Suriye, el-Cezire, Antakya, Urfa ve yine Malatya’da (1133-34) çekirge istilaları olmuştur. 1185 yılında yaşanan büyük istilada, Doğu Anadolu’da insanlar ölü eti yemek zorunda kalmıştır. Bazıları ise çocuklarını satmak zorunda kalmıştır. Kıtlık, açlığa yol açtığı gibi, Mısır’dan Endüslüs’e ve İran’a kadar uzanan çok geniş bir alanda etkisini yaklaşık 10 yıl boyunca sürdürmüştür. 1219-1223 arası şiddetini sürdürüp kuraklığa da eşlik eden Doğu Anadolu, Musul, el-Cezire ve Suriye’deki çekirge istilaları; 1252’de Endülüs, Irak ve İran üzerinden Doğu Anadolu’ya gelen istila da büyük kıtlık ve açlıkla son buldu.
Tarihin her döneminde ve pek çok ülkede görülebilen çekirge istilaları, Osmanlı döneminde de sıkça karşımıza çıkar. Afrika’nın Sudan bölgesinde bulunan çöl çekirgesinin artmasına paralel olarak kuvvetli rüzgarlar, çekirgeleri büyük sürüler halinde Osmanlı topraklarına da ulaştırmıştır. Göç olgusuna sebep olan çekirge istilaları, zirai mahsuller üzerinde büyük zarar oluşturmuştur.

Her devirde görülmekle birlikte, daha çok kaynak ve bilgiye sahip olduğumuz 19. Yüzyıl’da Osmanlı topraklarında görülen çekirge istilalarından bazı örnekler vermek istiyoruz.

1802 yılında çekirgenin Adana şehrine hücum etmesi üzerine kıtlık meydana gelmiştir.
1826 tarihinde Beyşehir sancağında meydana gelen çekirge istilası sebebi ile 100 kadar aile diğer yerleşim yerlerine göç etmiştir. 1828 yılında Bergama’da yaşanan benzer bir durumda halk başka yerlere göç etmek zorunda kalmıştır. Ancak devlet, şartların düzelmesi durumunda göçmenlerin eski yurtlarına dönmesi politikasını izlemiştir.

Kıbrıs adasında 1845-1869 döneminde aralıklarla devam eden çekirge saldırıları tarihte “çekirge istilası” olarak geçmektedir. Bu olay, adada kıtlık meydana getirmiştir. Devletin çekirgeleri toplattırarak çekirge itlafında başarı gösteren halkı ödüllendirmesi (örneğin çekirge yumurtası getirenlere ücret ödenmesi gibi) ve zaman zaman vergi muafiyeti getirmesi, çekirge istilalarına karşı aldığı önlemler arasındaydı. Çekirge istilasının yaşandığı yerlerde, halk birlikte ve kendi imkanlarıyla çekirgelerden kurtulmaya çalışırdı. Ancak, başa çıkamazlarsa devlet ve asker devreye giriyordu.

osmanli-doneminde-cekirge-istilasi1851 yılında Kütahya, Aydın, Uşak ve Ayvalık kazasına bağlı köyler ile Şam taraflarında çekirge sürülerinin ürüne zarar verdikleri görülmüştür. Şam’daki istila 1852 yılında da görülmüş, bunun üzerine bölgeye asker gönderilerek halk sıkıntıdan kurtarılmıştı. Ayrıca, çekirgeyle mücadelede başarılı olanları ödüllendirmek amacıyla iftihar madalyaları verilmiştir. Çekirge istilasıyla mücadelede, “çekirge düşmanı” olarak adlandırılan sığırcık kuşları da kullanılmıştır.

1862’de Urfa ve Halep taraflarında görülen çekirge istilası, bölgede zahire kıtlığına yol açmıştı. Önlem olarak da devlet, halkın ihtiyacını karşılamak amacıyla başka bölgeden buraya hububat nakledilmişti.

1864’te Selanik civarında 1868’de ise Aydın sancağında ortaya çıkan çekirge istilası zirai mahsul üzerinde zarara yol açmıştı.
1881 yılı yazında Ankara vilayeti büyük bir çekirge istilasına maruz kaldı. Vilayete bağlı Yozgat, Kırşehir ve Kayseri sancaklarındaki bütün mahsulü çekirge sürüleri yok etmişti.

Birinci Dünya Savaşı’nın hemen öncesinde, 1914 baharında Kırşehir ve yöresinde bir çekirge istilası daha yaşandı. Yörede hiçbir ürün bırakmayan çekirge istilası, hayatı alt üst etmiştir. Halkın bir kısmı göç etmiş, göç edemeyenlerden bir çoğu ise ölmüştür. Binlere hayvan da telef olduğundan, büyük maddi kayıplar yaşanmış ve istilanın ekonomik-sosyal etkileri yıllarca sürmüştür.
Çekirge istilaları, I.Dünya Savaşı yıllarında da yoğunlukla sürmüştür. İngilizlerden aldıkları destekle Osmanlı’ya karşı isyan eden Hicaz Emiri Şerif Hüseyin’in kuvvetleri, Medine’yi üç aydır savunan Osmanlı kumandanı Fahreddin Paşa ve askerlerini kuşatma altına almışlardı. 1918 yılı sonlarında yiyecekler de tükenince, Osmanlı askerlerinin imdadına çekirge sürüleri yetişti ve böylece direnişlerine devam ettiler.

Yorumlar

Henüz hiç yorum yapılmamış.