Sesin bir enerji olduğunu ve sesin oluşabilmesi için titreşim hareketinin olması gerektiğini önceki yazılarımızda anlatmıştık.
Sesin ne olduğu ve ses dalgasının nasıl oluştuğu ile ilgili detaylı bilgi için “Ses Nedir? Ses Dalgası Nasıl Oluşur?” adlı yazımızı inceleyebilirsiniz.
Sesin yayılması ve sesin hızı ile ilgili detaylı bilgi için “Sesin Hızı Kaçtır ve Ses Hızına Etki Eden Faktörler Nelerdir?” adlı yazımızı inceleyebilirsiniz.
Bu yazımızda sesin özelliklerini ele alacağız.
Sesin özellikleri denildiği zaman şu 3 kavram karşımıza çıkmaktadır.
1. Sesin Yüksekliği
2. Sesin Şiddeti
3. Sesin Tınısı
1. Sesin Yüksekliği
Sesin yüksekliği, sesin ince veya kalın işitilmesine sebep olan ses özelliğidir. Sesin inceliğini, kalınlığını anlayabilmek için de sesin frekansına bakmamız gerekir.
* Ses dalgalarının frekansı yüksekse ses incedir.
* Ses dalgalarının frekansı düşükse ses kalındır.
Sesin Yüksekliği (İnceliği, Kalınlığı) Nelere Bağlıdır?
* Telin Boyu: Telin boyu uzadıkça titreşme miktarı ve frekansı azalır. Frekansı azaldığı için de ses kalınlaşır.
* Telin Kalınlığı: Telin kalınlığı arttıkça titreşme miktarı ve frekansı azalır. Ses kalınlaşır.
* Telin Gerginliği: Telin gerginliği arttıkça frekansı artar. Ses incelir.
* Telin Cinsi: Telin cinsi değişirse frekans değişir. Sesin frekansı, üretildiği telin cinsine bağlıdır.
Şişeler ile Ses Deneyi
Şekildeki gibi şişeler farklı miktarlarda suyla dolduruyor.
* Şişelere eşit kuvvet uygulanarak vurulduğunda;
Bu durumda su titreşir. Su miktarı ne kadar fazla ise titreşim o kadar az olacaktır. Titreşim az olacağından frekans da az olur. Buna göre frekans sıralamaları 1>2>3>4 ‘tür.
Vurulduğunda çıkan ses ise 1:En ince 2:İnce, 3:Kalın, 4:En kalın
* Şişelere eşit miktarda üflendiğinde;
Bu durumda şişelerin içindeki hava titreşir. Hava miktarı ne kadar fazla ise titreşim ve frekans o kadar azdır. Buna göre frekans sıralamaları 3>2>1 olur.
Üflendiğinde çıkan ses ise 1:En Kalın, 2:Kalın, 3:İnce, 4:En ince
2. Ses Şiddeti
Ses şiddeti birim zamanda birim yüzeyden geçen ses enerjisidir. Yani ses dalgası ne kadar çok enerjiye sahip olursa o kadar şiddetlidir. Şiddetli olmayan ses dalgaları ise zayıf ses üretirler.
Ses Şiddetinin İlgili Olduğu Kavramlar
*** Ses şiddeti, sesin genliği ile ilişkilidir. Ses genliği artarsa ses şiddeti de artar, azalırsa ses şiddeti de azalır.
*** Tele uygulanan kuvvet, telin enerjisini, genliğini ve ses şiddetini artırır.
*** Sesin şiddetli olması durumunda “bol ve güçlü olarak çıkan” anlamında “sesin gürlüğü” ifadesi kullanılır. Bu nedenle “sesin gürlüğü” denildiğinde sesin şiddeti özelliğine bakılmalıdır.
*** Ses düzeyi, ses şiddetinin bir ölçüsüdür. Ancak sesin şiddeti demek değildir. Ses düzeyi birimi Desibell (dB)‘dir. İnsanlar 0 dB ile 160 dB arasını iştebilir. 160 dB ve üzerindeki sesler kulak zarına hasar verebilir.
NOT: dB ölçüm değerleri arasında 10’ar kat vardır.
Örnek:
Yaprak Hışırtısı: 10 dB
Fısıltı 20 dB
Normal Konuşma:60 dB
Yukarıda verilen değerlere göre fısıltı, yaprak hışırtısının 2 katı değil, 10 katıdır.
Normal konuşma, fısıltının 3 katı değil, (10 üzeri 4) 10000 katıdır.
Normal konuşma, yaprak hışırtısının (10 üzeri 5) 100000 katıdır.
3. Sesin Tınısı
Sesleri ayırt etmemizi sağlayan ses özelliğidir. Aynı sesin çeşitli ses kaynaklarından çıkarken gösterdiği farklılığa denir.
Örnek: Aynı notayı (tonu) çalan bir kemanla bir flüt arasındaki fark sesin tınısıdır.
Osiloskop Nedir? Osiloskop Cihazı Ne işe Yarar?
Ses dalgalarının özellikleri osiloskop adı verilen bir cihaz ile incelenir. Ses, bir mikrofon yardımıyla elektrik sinyallerine dönüştürülür. Bu elektrik sinyalleri osiloskop ekranında dalga olarak görülür. Böylece sesin frekansı ve genliği ölçülür.
Ses ile ilgili detaylı bilgi edinmek için “Sesin Rezonansı, Sesin Yansıması ve Soğurulması” adlı yazımıza tıklayabilirsiniz.
Müzik ve Fen ile ilgili bilgi edinmek için “Müzik ve Fen” adlı yazımıza tıklayabilirsiniz.
